Làm việc

Nhu cầu là mẹ đẻ của mọi phát minh

Khi Thế chiến thứ hai chấm dứt, hầu hết các công ty đều sở hữu rất nhiều đất đai với giá vài chục xu một mét vuông. Trong chiến tranh, các công ty này được đảm bào đủ nguyên vật liệu để sản xuất nhờ thế lực của quân đội. Thế nhưng, trường hợp của Sony hay Honda chúng tôi chẳng hạn; chúng tôi đã bắt đầu xây dựng công ty một hoặc hai năm sau khi chiến tranh chấm dứt; mà không có lấy một cắc trong túi.

Để có thể biến từ “không” thành “có”, chúng tôi chỉ có thể dựa vào ý tưởng. Tôi có lần đã lượm một con ốc chữ thập rớt dưới đất; trong lúc tham quan một xưởng sản xuất ở nước ngoài. Nhật Bản lúc bấy giờ không có loại ốc này. Tôi đã cho chế tạo loại vít này ở xưởng sản xuất của mình và sử dụng để lắp ráp; năng suất làm việc tăng lên rõ rệt.

Đó là minh chứng chính xác cho quan điểm “Nhu cầu là mẹ đẻ của phát minh”. Vì nếu không có sáng tạo cái mới; hoặc không nặn óc suy nghĩ cách làm mới khác với hiện tại thì không thể thắng ai được.

Tri thức là điều có thể tích lũy được

Nhân loại có câu “Chỉ có phát kiến chứ không có phát minh”. Những phát minh cho dù có là phát minh độc quyền; thoạt trông có vẻ là độc đáo sáng tạo; nhưng thật ra trong sản phẩm đó có sự vận dụng trí tuệ mà loài người đã tích lũy hàng nghìn năm. Phần cánh đẩy (phần đuôi) của tên lửa; hay đạn pháo có hình dạng phần lông gắn ở đuôi mũi tên thời xưa là ví dụ điển hình; cho thấy sáng kiến ở trình độ cao tạo ra những kỹ thuật mũi nhọn tối tân nhất thời hiện đại cũng đều được sinh ra dựa trên sự sáng tạo của các bậc tiền nhân.

Khi hiểu được sự hiện diện trí tuệ của người xưa trong những kỹ thuật tiên tiến hiện đại; thì có lẽ chẳng ai còn dám hùng hồn tuyên bố là phát minh được.

Không nên trở thành người chỉ biết vâng lời

Tôi muốn nói với những nhân viên mới đang tràn đầy nhiệt huyết rằng:. “Các bạn không nên trở thành một nhân viên chỉ biết vâng lời”.

Cấp trên nói cái gì các bạn cũng nghe theo hết thì không được. Kể cả chỉ thị, ý kiến của cấp trên cũng cần phải xem xét đúng sai. Không được tâng bốc, ton hót theo số đông. Dĩ nhiên cũng không được dễ dàng tiếp nhận sự phê phán theo số đông.

Người làm kinh doanh nếu chỉ biết tập hợp những người chỉ biết vâng lời ở xung quanh để thể hiện uy quyền; trong khi công ty lụi dần mà bản thân vẫn đang ở trên tận mây xanh; thì mọi chuyện sẽ ra sao? Hãy đặt niềm tin ở người trẻ; nếu không thì ngay cả sự tồn vong của quốc gia cũng sẽ bị đe dọa.

Phải biết nghĩ tới người khác

Tôi đã phải suy nghĩ rất nhiều phương án để tránh xung đột trong thương mại quốc tế. Cuối cùng tôi rút ra kết luận là các doanh nghiệp chỉ cần làm giống như những gì tôi đã làm; thì không phải lo lắng. Hay nói cách khác, các công ty muốn tổ chức thương mại ở đâu; thì phải sản xuất ngay tại đó.

Giả sử công ty bạn mở rộng sang một nước A nào đó; người dân xứ này luôn tự hào mình sở hữu công nghệ sản xuất xe ô tô tốt nhất thế giới. Vậy mà nay do kỹ thuật lạc hậu, tự dưng bị Nhật Bản đánh bại trên đất của mình; đáng buồn đúng không? Cảm giác ấy như thể nước mình vừa bị “xâm lược”. Cho nên, chúng tôi chủ trương phải kết thân với người bản địa để cùng nhau sản xuất. Vì mục tiêu của một doanh nghiệp không phải là xâm chiếm đất đai của đất nước ấy; mà chỉ sản xuất và kinh doanh hàng hóa. Hoàn toàn không liên quan đến chuyện biên giới quốc gia. Dù anh là người nước nào thì chúng ta cũng đều có thể cùng nhau làm việc.

Bản thân mình càng mạnh thì càng cần phải nghĩ cho người khác.

Con mắt của công chúng

Những ý tưởng độc đáo và mới lạ không thể nào được sản sinh ra từ những người “ếch ngồi đáy giếng”; hay những người chỉ biết “cày như trâu như ngựa” được. Sản phẩm bán ra thị trường phải hướng đến đối tượng là số đông khách hàng; cho nên cần nắm rõ nhu cầu của khách hàng.

Phỏng vấn một nhân viên công sở ở thành phố về xu hướng sinh hoạt của vùng nông thôn là một việc làm vô ích. Tương tự, thình lình hỏi một người hằng ngày chỉ cầm cuốc xẻng về cảm nghĩ của họ với những biến động của thời trang thì vừa vô lý mà lại không có ý nghĩa gì. Cho nên kế hoạch đương nhiên phải được xây dựng không chỉ trên bàn giấy.

Công chúng thật ra là những nhà phê bình nghiêm khắc và vô cùng sắc sảo. Họ nhận định tốt hay xấu rất nhạy bén. Tuyệt đối không thể lấy vải thưa mà che mắt thánh để qua mặt công chúng được.

Tác dụng của “lập lờ”

“Sắc tức thị không, không tức thị sắc” là đạo lý cơ bản trong triết học của người Nhật. Cho nên ở Nhật tồn tại rất nhiều thứ mang tính lập lờ. Bản thân người Nhật hiểu rất rõ rằng có những thứ mà ta không thể nói rõ ràng là “có” hay “không”. Lập lờ giống như thời khắc chạng vạng cuối ngày; thời khắc đó vừa là ngày cũng vừa là đêm, không thể phân định được.

Nếu mọi thứ đều có thể phân định rạch ròi thành “có” hoặc “không”; thì thế giới sẽ nhỏ bé lắm. Tác dụng của tính “lập lờ” là nó giúp ta không bao giờ bị bế tắc. Nó liên đới lưng chừng với nhiều hướng đi khác nhau; đồng nghĩa với việc nó có thể phát triển theo bất cứ hướng nào.

Các nhà kỹ thuật đôi khi cũng cần “lập lờ”. Tất nhiên không thể lạm dụng; nhưng nếu biết dùng đúng lúc, đúng chỗ thì công việc sẽ tiến triển thuận lợi hơn.

Nghĩ lại

Sau khi rời ghế giám đốc, tôi đã phải cố gắng kiềm chế bản thân. Vì về bản chất, tôi là một người rất yêu công việc. Cứ sáng ra là tôi lại muốn làm việc. Sau khi về hưu, không ít lần sáng ra tôi lại lên xe ô tô và lái xe đến phòng nghiên cứu. Một nửa trong số đó là do tôi làm theo tiềm thức; nửa còn lại là do tôi lo lắng không yên.

Tuy nhiên, đi được nửa đường; trong khi chờ đèn đỏ bất chợt tôi lại nghĩ:. “Nếu bây giờ mà tôi đến phòng nghiên cứu thản nhiên như trước; thì chẳng phải tôi làm ngược với quan điểm của mình hay sao? Tôi làm thế có thể sẽ gây ảnh hưởng đến tinh thần tự lập của những người đang cố gắng cho công việc được chính tôi giao phó”.

Tôi nghĩ lại và quay trở về nhà. Việc này đã lặp đi lặp lại trong một khoảng thời gian khá lâu.

“Báu vật” của tôi

Hai bàn tay phải trái của tôi hoàn toàn khác nhau. Bàn tay phải to và dầy. Bàn tay trái chằng chịt các vết sẹo.

Tôi dùng tay phải để cầm các loại dụng cụ làm đủ các công việc. Tay trái còn lại phải hứng chịu hết mọi tác động do tay phải gây ra; có thể coi bàn tay trái là “bàn tay chịu thiệt thòi”. Móng bàn tay trái của tôi đã bị dập không biết bao nhiêu lần. Mỗi lần như thế, móng cũ bị bong đi, móng mới mọc lên thay vào đó. Ngón cái và ngón trỏ thì bị máy cưa cắt lìa ra; thành ra ngắn hơn tay phải chừng một centimet. Lòng bàn tay trái còn chằng chịt những vết sẹo do dao công cụ đâm xuyên qua tới tận mu bàn tay; do dính phải những mảnh dẫm to tướng cắm vào.

Có thể nói tôi là kiểu người có khả năng chịu đựng những vết thương gấp đôi người bình thường. Những vết sẹo này có khi đã hơn năm mươi năm, nhưng với tôi chúng là những “báu vật”.

Tai của con bò

Một hôm tôi tới thăm một trang trại, tôi đã hỏi người chăn bò – người hằng ngày chăm sóc những con bò rằng “Tai con bò nằm ở đâu?”. Người chăn bò trả lời là không biết. Trở về Tokyo, tôi đem chuyện này hỏi một anh bạn làm họa sĩ; anh này bảo tôi mang giấy bút ra; loáng cái đã vẽ ngay một con bò và bảo: “Tai con bò nằm ngay bên dưới cái sừng”.

Bỗng nhiên tôi giật mình. Hóa ra cùng quan sát một con bò; nhưng vì mục đích quan sát khác nhau kéo theo vị trí quan sát cũng khác nhau.

Tương tự, có rất nhiều việc trên đời tưởng chừng như đã biết; nhưng khi đi vào chi tiết sâu và kỹ thì hóa ra lại thành không biết gì. Đó là điều tôi chiêm nghiệm được khi bắt tay vào vẽ tranh.

Cách quảng cáo có một không hai

Honda chính thức mở rộng thị phần sang Mỹ vào năm 1959. Thời điểm đó, ở Mỹ chỉ phổ biến ô tô; còn lĩnh vực sản xuất xe máy gần như bế tắc cả về kỹ thuật lẫn kinh doanh. Để bán được ở Mỹ thì không thể tiếp tục nhấn mạnh yếu tố thực dụng đang áp dụng. Vì vậy Honda lên chiến dịch tuyên truyền xe máy là loại phương tiện phục vụ mục đích thư giãn, nghỉ ngơi.

Honda đã thiết kế và bán ra thị trường các loại xe máy mà phụ nữ hay trẻ em đều dễ dàng điều khiển như Hunter Cub (xe để đi săn); hay Fishing Cub (xe để đi câu). Ấn tượng của người Mỹ về xe máy là hình ảnh các anh chàng ăn chơi; khoác chiếc áo da màu đen; ngồi xe máy lạng lách đánh võng. Để thay đổi quan niệm ấy, Honda đã cho đăng thông tin quảng cáo lên hầu hết các tạp chí hàng đầu như Times Life. Chiến lược có một không hai đó đã mở đường cho Honda chiếm lĩnh thị trường Mỹ.

Lý luận và thực tiễn

Kỹ thuật vốn rất kỳ lạ, có khi có thể dễ dàng thực hiện đúng như lý thuyết; nhưng có khi lại cho kết quả chẳng ngờ chỉ vì một chút khác biệt trong quá trình làm thử. Với kinh nghiệm làm việc lâu năm thì tự nhiên sẽ có linh tính “à chỗ này có cái gì đó” ; và bắt tay vào kiểm chứng linh tính ấy.

Khi bắt tay vào làm việc gì, nếu cách này không được thì tôi làm cách khác. Và điều đó lại tiếp tục trở thành kinh nghiệm mới mà mình sẽ tích lũy được.

Qua nhà vệ sinh sẽ biết…

Ở chỗ tôi ngày xưa, điều đầu tiên phải cân nhắc và thảo luận khi thiết kế nhà máy là nhà vệ sinh; nơi tất cả mọi người đều sử dụng chung. Đây cũng là nơi vô cùng quan trọng để đảm bảo tiến hành công việc thuận lợi. Có những xưởng sản xuất đặt nhà vệ sinh ở trung tâm nhà máy; để tất cả mọi công nhân đều cảm thấy bình đẳng về khoảng cách. Nhờ vậy mọi người tự quản lý thời gian, mang lại kết quả tốt, tạo cảm giác bình đẳng.

Khi khách đến nhà hoặc tham quan nhà máy, tôi đều muốn cho họ sử dụng nhà vệ sinh. Vì điều đó thể hiện tấm lòng luôn quan tâm đến người sử dụng. Tôi tránh tiếp xúc quan hệ với những công ty không có tinh thần quan tâm đến chuyện nhà vệ sinh bẩn; hay ít quan tâm vệ sinh những khu vực sử dụng chung thường xuyên.

Để có ưu thế trong cuộc đua

Kinh doanh là một cuộc đua khốc liệt không kém những cuộc đua xe. Không đến mức phải đổ máu, nhưng có thể coi là cuộc chiến để được hàng vạn người thừa nhận. Chỉ cần một thoáng lơ đễnh sẽ bị phá sản trong chốc lát. Tôi có thể khẳng định như vậy sau quãng thời gian dài làm việc trong thế giới đó.

“Dù thế giới có bình yên trở lại thì dưới chế độ tự do cạnh tranh; sự khốc liệt trên thương trường sẽ không bao giờ thay đổi”.

Tôi muốn bạn hình dung về các cuộc đua xe. Sự thú vị của cuộc đua nằm ở chỗ những chiếc xe cùng xuất phát tại một điểm; lại có thể nhanh chóng phân định thắng thua trên đường đua. Sự phân định ấy có thể do nhiều nguyên nhân; trong đó hẳn nhiên có vận may; nhưng phần lớn là phụ thuộc vào suy nghĩ của người chơi về cuộc đua đó.

Hãy giao quá khứ cho luật sư

Công ty Honda Giken trực tiếp chiếm lĩnh thị trường nước ngoài; mà không cần cầu viện bất cứ công ty thương mại nào. Tự xác lập cách thức bán hàng riêng tại nước ngoài và thu được thành công tốt đẹp hoàn toàn không phải điều dễ dàng. Fujisawa – người phụ trách xây dựng mạng lưới bán hàng lúc bấy giờ; đã trình bày các phương án đối phó với những khó khăn công ty có thể gặp phải; như thua lỗ hay sa lầy trên thị trường. Ông ấy đã nói như sau:

“Trong kinh doanh không thể tránh khỏi lúc sa cơ lỡ vận. Điểm yếu của các công ty Nhật Bản là thường quy trách nhiệm làm ăn thua lỗ cho nhân viên phụ trách. Điều này sẽ đánh mất sự tích cực của nhân viên. Nếu chẳng may làm ăn thua lỗ thì hãy để mọi việc còn lại cho luật sư giải quyết. Còn chúng ta phải tiếp tục nỗ lực khai thác lại thị trường hơn là ngồi bàn về chuyện đã qua. Việc khai thác năng lực là chuyện tương lai, còn quá khứ hãy để các luật sư giải quyết”.

Lãnh đạo

Trưởng bộ phận là vị trí quan trọng nhất

Trưởng bộ phận là vị trí quan trọng trong quản lý và đánh giá nhân sự. Vì nếu lên vị trí cao, nằm trong ban điều hành của công ty; thì không thể nào để mắt đến nhân sự kỹ như vậy được.

Tuy nhiên, những người trưởng bộ phận muốn có thật nhiều nhân sự cấp dưới không phải là người quản lý tốt. Mục tiêu cuối cùng thực sự của một trưởng bộ phận là phải làm sao để bộ phận mình vẫn hoàn thành tốt công việc; dù có giảm số lượng nhân viên. Chính vì thế, những trưởng bộ phận không có năng lực càng cần nhiều nhân sự cấp dưới.

Việc khó nhất chính là quản lý con người. Máy móc chỉ cần lắp đặt vào vị trí một lần là vận hành được toàn bộ hệ thống; hỏng thì sửa, việc đó không khó. Còn con người phải quan sát một cách nghiêm túc từ trên xuống dưới; từ ngang sang dọc thật kỹ lưỡng; rồi mới đưa ra nhận xét đánh giá, nếu không thì không thể nào quản lý tốt.

Thả diều bằng tay thuận

Tôi tin rằng cuộc đời một con người tuyệt vời nhất là khi anh ta được tự do “thả diều bằng tay thuận”.

Những người đứng đầu công ty cần phải quan sát; nắm rõ sở trường của cấp dưới, bố trí nhân lực đúng vị trí. Đó là dấu hiệu chứng tỏ năng lực kinh doanh, quản lý của người làm lãnh đạo.

Điều cần làm trước tiên là tìm ra sở trường của bản thân càng sớm càng tốt. Với những ai chưa nắm rõ được sở trường của mình; thì có thể sử dụng các bài kiểm tra tính cách thích ứng với công việc; hoặc tham khảo ý kiến từ bố mẹ, thầy cô.

Phải thành thực lắng nghe người khác

Người tự cho mình thông minh sẽ chẳng bao giờ biết lắng nghe người khác. Họ tự cho mình dù sao cũng là trí thức; nếu phải hỏi người ta những việc như thế thì mất hết cả thể diện. Đối với họ, điều đáng sợ nhất là bị người khác nhận xét “Anh ta cũng có biết gì việc ấy đâu”. Về điểm này, tôi thấy tội nghiệp cho những trí thức nửa mùa ấy.

Riêng tôi, tôi luôn cảm thấy những điều mình biết còn rất nhỏ nhoi; nên tôi tiếp thu lời khuyên bảo của người khác một cách rất đỗi bình thường. Nhờ vậy mà trí tuệ ngày càng được mở mang. Tôi có thể khiêm tốn hỏi đám nhân viên trẻ: “Này em, chỗ này là thế nào ấy nhỉ?”. Trước thái độ nhũn nhặn như vậy, bất cứ ai cũng sẽ vui vẻ chia sẻ trí tuệ của họ cho ta.

Dùng người

Người có thể điều khiển người khác là người phải hiểu được tâm lý của người bị điều khiển. Nhưng cũng chính người đó lại thường xuyên phải băn khoăn, trăn trở. Người nào chưa từng băn khoăn, trăn trở không thể điều khiển người khác được. Đó là ý kiến của cá nhân tôi.

Ngoài ra, để điều khiển được người khác cần phải có tư duy muốn mình đẹp hơn trong mắt người khác. Đẹp hơn trong mắt người khác có nghĩa là được người khác nghĩ tốt, nói tốt về mình. Nghe có vẻ thiển cận nhưng thực ra đó là một trong những chân lý. Xây dựng vẻ bề ngoài cho bản thân cũng mang hơi hướng thiết kế; tương tự chuyện một chiếc ô tô không có thiết kế bắt mắt không thể bán chạy được. Bề ngoài đẹp là một trong những điều cơ bản để được người khác yêu thích.

Sử dụng con tốt đúng cách

Masuda Kozo – đệ nhất cao thủ cờ tường; đã nói với tôi “Ông dẫn tôi đến thăm nhà máy nghiên cứu kỹ thuật của Honda đi” ;và ông đã đến thăm nhà máy của tôi ở thành phố Wako thuộc sỉnh Saitama.

Ngay khi bước vào phòng khách, ông đã nói với tôi thế này:. “Ông sử dụng con tốt đúng cách rồi đấy”. Trong cờ tướng, khi con tốt đi vào chiến địa của đối phương thì được phong cấp hoạt động như một tướng vàng. Nếu không biết cách khiển tốt thì không thể trở thành người chơi cờ nổi danh được.

Phương thức kinh doanh của công ty tôi đúng như những gì mà ngài Masuda đã nói. Có lẽ khi đến thăm, ngài Masuda đã thấy cách tiếp đãi tận tình của các anh bảo vệ và các nhân viên nữ trong công ty. Dù sao tôi cũng lấy làm phục; đúng là cái nhìn của người thành danh rõ ràng là khác với người thường.

Xây dựng môi trường làm việc “vừa ý”

Khi xây dựng dây chuyền sản xuất số lượng lớn; nếu không suy nghĩ, cân nhắc kỹ lưỡng sẽ dễ dẫn đến tình trạng con người bị máy móc điều khiển. Ngay từ khi còn là một xưởng nhỏ với chỉ mấy chục công nhân; tôi đã tin rằng sản xuất là một cuộc chạy đua với thời gian; và tôi đã theo đuổi mục tiêu sản xuất hàng loạt. Tất nhiên ở đây không phải chỉ đơn thuần theo đuổi số lượng. Với tôi, mối quan tâm đầu tiên là xây dựng được một nhà máy “vừa ý” những người trẻ tuổi. Vì nếu người lao động không “vừa ý” mà chỉ miễn cưỡng làm việc; thì không thể sản xuất được những sản phẩm chất lượng vượt qua tiêu chuẩn của thế giới.

Ngoài ra, mỗi nhân viên cần phải xem công việc công ty chính là vấn đề cần giải quyết của bản thân; để tìm cách cải thiện cho đến khi bản thân “vừa ý” mới thôi.

Lý do tôi thành công

Nhờ may mắn, ở một chừng mực nào đó tôi tạm coi như đã thành công. Tuy nhiên, vì tôi không phải là người sùng bái trời phật; nên tôi không thể tự thuyết phục mình tin rằng “thành công có được là nhờ ơn trên”. Tôi cũng không nghĩ rằng thành công này chỉ là do mình đã làm việc cật lực mà nên.

Công ty tôi có hơn bốn mươi nghìn công nhân viên; nếu kể thêm cả những xưởng sản xuất phụ trợ hợp tác với chúng tôi nữa thì con số đó còn lớn hơn nhiều; và tất cả mọi người đã rất nỗ lực cho công việc. Tôi có được ngày hôm nay là nhờ vào công sức của tất cả mọi người.

Chính sự nỗ lực và lao động vất vả của mọi người đã nâng bước thành công cho tôi.

Nguồn: Doanh nhân Sài Gòn